Με αφορμή το φετινό θέμα που είναι αφιερωμένο στην ημέρα των μουσείων, θα ήθελα να μιλήσω για τον εκπαιδευτικό ρόλο αυτών στην κοινωνία μας.
Αρχικά, καλό είναι να γνωρίζουμε το τι σημαίνει στις μέρες μας η λέξη “Μουσείο”. Με βάση το ICOM, “το μουσείο είναι ένας μόνιμος, μη κερδοσκοπικός οργανισμός, στην υπηρεσία της κοινωνίας, ο οποίος ερευνά, συλλέγει, συντηρεί, ερμηνεύει και εκθέτει τεκμήρια υλικής και άυλης κληρονομιάς. Ανοιχτά και προσβάσιμα στο κοινό, χωρίς αποκλεισμούς, τα μουσεία προάγουν την ποικιλομορφία και την αειφορία. Λειτουργούν και επικοινωνούν με επαγγελματική δεοντολογία και με τη συμμετοχή των κοινοτήτων, προσφέροντας ποικίλες εμπειρίες με σκοπό την εκπαίδευση, την ψυχαγωγία, τον αναστοχασμό και τη διάδοση της γνώσης.”
Το μουσείο, λοιπόν, δεν είναι απλά ένας άψυχος χώρος, δε λειτουργεί ως αποθήκη αντικειμένων. Είναι ανοιχτό στο κοινό, το προσεγγίζει με όλα τα μέσα που διαθέτει, με κύριο σκοπό την ενημέρωση, τη μόρφωση αλλά και την ψυχαγωγία του.
Ιδιαίτερη σημασία έχουν τα εκπαιδευτικά προγράμματα, και γενικότερα οι εκπαιδευτικές δράσεις των μουσείων για τα παιδιά. Τι είναι ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα; Σε ποιον απευθύνεται και τι σκοπό έχει;
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα είναι ένας τρόπος εκμάθησης με βιωματικό τρόπο. Το παιδί, δηλαδή, μαθαίνει μέσα από το παιχνίδι, την παρατήρηση, την έρευνα αλλά και τη συνεργασία. Έρχεται πιο κοντά με τα εκθέματα του μουσείου, αλλά αισθάνεται και πιο οικείο το χώρο του. Η γνώση κατακτιέται πέρα από τα στενά πλαίσια της εκπαίδευσης, με τρόπο ευχάριστο και διασκεδαστικό. Και σύμφωνα με το Παιδικό Μουσείο, “εκπαιδευτικό πρόγραμμα είναι ένας εναλλακτικός τρόπος προσέγγισης του μουσείου, μια εκπαιδευτική διαδικασία που δίνει πρωταγωνιστικό ρόλο στο παιδί και στην ανάπτυξη της σχέσης του με το μουσείο, ένας συμμετοχικός ερευνητικός τρόπος μάθησης, με διαθεματική και διεπιστημονική διάσταση (Ζαμπέλ Μουρατιάν, 1993)”.
Για να λειτουργήσει σωστά ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα θα πρέπει :
- να έχει ένα συγκεκριμένο θέμα: ασχολούμαστε κάθε φορά με ένα θέμα, τονίζοντας και δίνοντας έμφαση στα συγκεκριμένα εκθέματα που μας ενδιαφέρουν, ανάλογα με το στόχο μας
- να έχει συγκεκριμένους στόχους: κάθε πρόγραμμα δεν μπορεί να καλύψει όλα τα θέματα. Άρα προσπαθούμε κάθε φορά να υλοποιήσουμε συγκεκριμένους στόχους
- να απευθύνεται σε συγκεκριμένες ομάδες, ανάλογα με την ηλικία τους και τις ανάγκες τους. Τα προγράμματα προσαρμόζονται πάντα στην κάθε ηλικία, καλύπτοντας και τις αντίστοιχες ανάγκες . Επίσης, εδώ δεν ξεχνάμε και ιδιαίτερες ομάδες, όπως πρόσφυγες, αθίγγανους, ΑμΕΑ, ηλικιωμένους αλλά και τους διαφορετικούς τύπους των οικογενειών
- να έχει προκαθορισμένο χρόνο, ο οποίος εξαρτάται και πάλι από τις ομάδες στις οποίες απευθύνεται. Όσο πιο μικρά παιδιά τόσο πιο μικρός κι ο χρόνος του προγράμματος. Γενικά, καλό θα ήταν να μην ξεπερνάει τις δύο ώρες
- να είναι ευέλικτο, έτσι ώστε να μπορεί ο εκπαιδευτικός να το αλλάζει και να το διαφοροποιεί ανάλογα με την ομάδα του
- να διαθέτει δράσεις που να ελκύουν το ενδιαφέρον των παιδιών. Τις δράσεις τις επιλέγουμε με βάση και πάλι την ομάδα μας. Προσπαθούμε να χρησιμοποιούμε όλα τα διαθέσιμα εργαλεία μας π.χ. τεχνολογικό εξοπλισμό και ηλεκτρονικά μέσα, παιχνίδι, μουσική, θέατρο, λόγο και έκφραση. Καλό είναι να υπάρχουν διάφορες δραστηριότητες με ποικίλα θέματα
Για να είναι ακόμα πιο ολοκληρωμένο το πρόγραμμα, είναι χρήσιμο να γίνεται μια προεργασία σχετική με το θέμα από τον εκπαιδευτικό του σχολείου, έτσι ώστε τα παιδιά να το γνωρίζουν από πριν και να ενταχθούν πιο ομαλά σε αυτό. Αλλά και μετά το τέλος του προγράμματος, είναι πολύ καλό να ακολουθήσει μια συζήτηση, είτε στο μουσείο, είτε στην τάξη, κάνοντας μια μικρή αξιολόγηση του προγράμματος.
Τι θα πετύχετε με ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα;
- Τα παιδιά εστιάζουν σε ορισμένα αντικείμενα του μουσείου, και ενημερώνονται για αυτά
- Μαθαίνουν μέσα από την παρατήρηση, την έρευνα και την ομαδική εργασία
- Αναπτύσσουν την κριτική τους ικανότητα
- Διασκεδάζουν μέσα από τις δράσεις, ενώ παράλληλα μαθαίνουν και κυρίως δε βαριούνται!
Εκπαιδευτικά προγράμματα διαθέτουν όλα τα μουσεία μας, και μπορείτε να τα παρακολουθήσετε όχι μόνο ως ομάδα κάποιου σχολείου, αλλά κι ως οικογένεια. Τα Σαββατοκύριακα τα μουσεία έχουν προγράμματα ειδικά προσαρμοσμένα για τις οικογένειες. Το μόνο αρνητικό είναι ότι κάποια από αυτά είναι λίγο ακριβά, κι έτσι θα πρέπει να διαλέξετε πού να πάτε. Αξίζει όμως τον κόπο και τον χρόνο που θα αφιερώσετε.
Το μουσείο, λοιπόν, είναι ένας φορέας γνώσης, και είναι πια καιρός να μπει στη ζωή μας. Απευθύνεται σε όλους μας και μας περιμένει να το ανακαλύψουμε!
Τις δράσεις όλων των μουσείων για τη Διεθνή Μέρα, σε όλη τη χώρα μας, θα τις βρείτε εδώ.