Η μητέρα και ο ρόλος της στην οικογένεια αλλά και στην κοινωνία, είναι κάτι που προκαλεί το ενδιαφέρον από την αρχαιότητα ως και στις μέρες μας. Κι αυτό γιατί ο ρόλος της είναι πολυδιάστατος και πολυσήμαντος. Τι πραγματικά, όμως, σημαίνει “μητέρα”;
Μητέρα σημαίνει να φέρνεις ζωή στον κόσμο, να τη μεγαλώνεις, να την προσέχεις, να την προστατεύεις, να την αγκαλιάζεις και να την αγαπάς, να διαμορφώνεις την προσωπικότητα της και να είσαι πάντα δίπλα της ό,τι και να γίνει. Να τη στηρίζεις, να δίνεις τα πάντα και να μην περιμένεις τίποτα!
Τόσα πολλά και τόσο απλά!
Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που η μητέρα επηρέασε και τον κόσμο της Τέχνης. Σημαντικοί καλλιτέχνες, από κάθε μορφή τέχνης, έγραψαν και ύμνησαν το ρόλο της μητέρας.
Αν θελήσετε να κάνετε αφιέρωμα στην γιορτή της μητέρας, θα βρείτε πολύ υλικό από την αρχαιότητα ως και σήμερα.
Αρχικά, στην αρχαία Ελλάδα η έννοια της μητέρας ταυτίζονταν με τη γονιμότητα, και είχε τη μορφή της Θεάς Δήμητρας (γη + μήτηρ = δημήτηρ = Δήμητρα) (πηγή εδώ).
Ένα εξαιρετικό κείμενο για μελέτη μπορεί να είναι αυτό από την Οδύσσεια του Ομήρου (Ραψωδία Λ), όταν ο Οδυσσέας κατεβαίνει στον κάτω κόσμο και συναντάει την Αντίκλεια, την οπτασία της μητέρας του, που είχε πεθάνει όσο αυτός βρισκόταν στην Τροία. Ακολουθεί ένας καταπληκτικός διάλογος μεταξύ μητέρας και γιου, για να καταλήξει στην αιτία του θανάτου της. Όταν, λοιπόν, τη ρωτάει ο Οδυσσέας από τι πέθανε, αυτή του απαντάει ότι η στεναχώρια η δικιά του, η πίκρα και ο καημός της γι΄αυτόν, ήταν που την πήραν από τη γλυκιά ζωή! Πόσο διαχρονική είναι αυτή η στάση της μάνας!
Σκεφτείτε ότι κάπως έτσι ξεκίνησε και η σύγχρονη γιορτή της μητέρας. Ήταν μια μέρα μνήμης και πένθους των γυναικών που είχαν χάσει τα παιδιά τους στον πόλεμο. (πληροφορίες εδώ)
Πριν φύγετε από την αρχαιότητα, θυμηθείτε να κάνετε μια μικρή αναφορά στην “Καλλιπάτειρα, την κόρη του Ολυμπιονίκη Διαγόρα του Ρόδιου, η οποία ήταν η πρώτη γυναίκα της αρχαιότητας που μπήκε σε αθλητικό χώρο, ώστε να παρακολουθήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Μεταμφιεζόμενη σε άνδρα μπήκε στον χώρο, ρισκάροντας τη ζωή της (η ποινή ήταν κατακρήμνιση από το όρος Τυπαίο) για να δει τον γιο της, Πεισίροδο, που αγωνιζόταν στην πάλη – και ο πανηγυρισμός της για την νίκη του την πρόδωσε. Ωστόσο, γλίτωσε την θανατική ποινή, λόγω της παράδοσης Ολυμπιονικών της οικογένειάς της – και το όνομά της έμεινε στην αιωνιότητα. (πηγή εδώ)
Τέλος, θυμηθείτε και την Σπαρτιάτισσα μάνα, η οποία ήταν η μόνη που είχε το καθήκον να πει στον πολεμιστή γιο της “ή ταν ή επί τας”! Πόση δύναμη θέλει για να πει μια μάνα αυτό στο παιδί της!
Στη συνέχεια, μπορείτε να παρουσιάσετε τη μητρότητα στο Βυζάντιο, μέσα από τις βυζαντινές εικόνες της Παναγίας της βρεφοκρατούσας ή ακόμα και της Παναγίας της γαλακτοτροφούσας, που απεικονίζει την Παναγία να θηλάζει τον Χριστό (πηγή εδώ). Η Παναγία για την Ορθόδοξη εκκλησία, “συμβολίζει το τέλος της Παλαιάς Διαθήκης και την αρχή ενός νέου εν Χριστώ ανθρώπου” (πηγή εδώ κι εδώ).
Στη νεότερη εποχή ξεκινώντας από την ποίηση και τη λογοτεχνία, θα βρείτε πολλούς έλληνες και ξένους συγγραφείς να έχουν γράψει για τη μητέρα. Βρείτε υλικό εδώ, εδώ , εδώ και εδώ.
Υλικό για τη μητέρα στην Τέχνη και συγκεκριμένα στη λογοτεχνία θα βρείτε κι εδώ.
Υπάρχει, βέβαια, και το παιδικό βιβλίο, που είναι για μικρότερες ηλικίες. Υλικό θα βρείτε εδώ
Επίσης, εδώ θα βρείτε ένα εικαστικό αφιέρωμα στη μητρότητα στη νεοελληνική Τέχνη από το Ίδρυμα της Βουλής, σε επιμέλεια της Μαρίνας Λαμπράκη Πλάκα.
Μια καλή ιδέα είναι να συγκρίνετε πίνακες από Έλληνες και ξένους ζωγράφους, να καταγράψετε ομοιότητες και διάφορες, και τέλος να γράψετε ένα κείμενο για έναν πίνακα της επιλογής σας.
Ιστορικά μπορείτε να μιλήσετε και για την αυτοθυσία των γυναικών και των παιδιών τους στο Ζάλογγο, όπου οι μανάδες προτίμησαν να πέσουν στο γκρεμό παρά να πέσουν στα χέρια του εχθρού. (πηγή εδώ κι εδώ).
Στη μουσική, νομίζω ότι ο Καββαδίας στη “Θεσσαλονίκη” τα είπε όλα: “Εκτός από τη μάνα σου κανείς δε σε θυμάται/ σε τούτο το τρομακτικό ταξίδι του χαμού”. Αναφορά μπορεί να γίνει σε πολλά τραγούδια, όπως αυτό του Χατζιδάκι με στίχους του Ι. Καμπανέλλη “Μανούλα μου”, στο τραγούδι του Οδυσσέα Ιωάννου “Μαμά” που τραγουδάει ο Β. Παπακωνσταντίνου, στο τραγούδι του Μαρκόπουλου “Μιλώ για τα παιδιά μου” που ερμηνεύει υπέροχα η Β. Μοσχολιού και άλλα πολλά. (πηγή εδώ και ξένες επιλογές εδώ κι εδώ).
Σημείωση: Στις μεγάλες τάξεις αρέσει πολύ ως ιδέα η επιλογή τραγουδιών ή ακόμα και ταινιών. Ζητείστε να σας φέρουν τα παιδιά τραγούδια ή ό,τι άλλο θέλουν σε σχέση με τη μητέρα τους, και αφήστε τα ίδια να μιλήσουν για τις επιλογές που έκαναν.
Αν ασχοληθείτε με το Βυζάντιο και τις βυζαντινές εικόνες της Παναγίας, θα ήταν καλό να αναφερθείτε και στο μοιρολόι της Παναγίας που ακούγεται τη Μεγάλη Παρασκευή κατά τη διάρκεια του Επιταφίου. Είναι ένας εξαιρετικός ύμνος με τίτλο ” Αι γενεαί πάσαι “(πηγή εδώ)
Η μητρότητα και στη γλυπτική. Δείτε κάποια υπέροχα γλυπτά εδώ.
Υλικό θα βρείτε και σε φωτογραφίες. Η φωτογραφία με τη μάνα που θρηνεί πάνω από το νεκρό γιο της κατά τη διάρκεια της πορείας των καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη το 1936, είναι σε όλους γνωστή και είναι αυτή που ενέπνευσε το Ρίτσο να γράψει τον “Επιτάφιο”. Συγκλονιστική είναι και η ιστορία της μητέρας με τα παιδιά της, που έγινε σύμβολο της μητέρας – μετανάστριας (πηγή εδώ).
Με βάση το υλικό σας αλλά και τα παιδιά που θέλετε να απευθυνθείτε, μπορείτε να οργανώσετε ένα πρόγραμμα και να επιλέξετε διάφορα θέματα για τη μητέρα. Όπως: Μητέρα και παιδί, μητέρα και μετανάστευση, μητέρα και εργασία, μητέρα και γυναίκα, ακόμα και μητέρα και θάνατος (κι αυτό στη ζωή είναι) κ.α.
Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορείτε να κάνετε με τα παιδιά και τους μαθητές σας. Καλή δουλειά, λοιπόν, και μη σταματάτε να είστε δημιουργικοί!